07-12-2019

“Əqli mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsinin təminatı: ixtisaslaşmış məhkəmələrin milli və beynəlxalq təcrübəsi” mövzusunda keçirilən seminar başa çatıb

Bakıda Azərbaycan Respublikasının Əqli Mülkiyyət Agentliyi və Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatının (ÜƏMT) birgə təşkilatçılığı ilə “Əqli mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsinin təminatı: ixtisaslaşmış məhkəmələrin milli və beynəlxalq təcrübəsi” mövzusunda keçirilən seminar işini dekabrın 6-da davam etdirib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə Əqli Mülkiyyət Agentliyinin İdarə Heyətinin sədri Kamran İmanov əqli mülkiyyət (ƏM) hüquqlarının müdafiəsinin təminatı sahəsində ixtisaslaşmış məhkəmələrin milli və beynəlxalq təcrübəsi, məhkəmə-hüquq sistemində islahatların dərinləşməsi haqqında geniş məruzə ilə çıxış edib.

Kamran İmanov dövlət başçısının apardığı məhkəmə-hüquq islahatları prizmasından praktikamıza aid bir neçə misalla seminar iştirakçılarını tanış edərək bunların məhkəmə təcrübəsindən irəli gəldiyini və onların seçiminin bir tərəfdən ƏM sahəsində real çətinlikləri, digər tərəfdən isə tipik yanlışları qabarıq göstərməkdən ibarət olduğunu bildirib.

Agentliyin rəhbərinin birinci misalı müəllif-hüquq məsələlərinə aid olub: “Kabel yayımı təşkilatı retranslyasiya etdiyi televiziya kanalında audiovizual əsəri (film) nümayiş etdirir. Məhkəmə iddiasını qaldıran bu kateqoriyadan olan əsərlərin kollektiv idarəetmə təşkilatı, yəni hüquq sahiblərinin təmsilçisi ilə icazəyə aid lisenziya sazişi bağlanmamışdır. Kabel yayımı təşkilatının yalnız operator rolunu oynadığı və bu səbəbdən müəllif-hüquq qanunvericiliyinin təsiri altına düşmədiyi, yəni əsərdən istifadə yox, yalnız retranslyasiya etdiyi əsas gətirilərək, iddia birinci instansiya məhkəməsində rədd edilmişdir. Bakı Apellyasiya Məhkəməsi tərəfindən iddiaçının apellyasiya şikayəti qismən təmin edilib, birinci instansiya məhkəməsinin qətnaməsi ləğv edilib, iddiaçı ilə müqavilə bağlananadək cavabdeh tərəfindən televiziya kanallarının retranslyasiyasının həyata keçirilməsi qadağan edilib, cavabdehdən iddiaçının xeyrinə 1000 manat kompensasiya tutulub və iddianın qalan hissəsi isə təmin edilməmişdir. Səbəb müəllif-hüquq obyektlərinin icazəsiz istifadəsidir. Ali Məhkəmənin İnzibati-İqtisadi Kollegiyası Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Qətnaməsini qismən, iddia tələbinin təmin edilmiş hissəsi üzrə ləğv edərək işi həmin hissədə yenidən baxılması üçün Bakı Apellyasiya Məhkəməsinə göndərib. Bakı Apellyasiya Məhkəməsi işə yenidən baxaraq, cavabdehə iddiaçı ilə müqavilə bağlananadək hüquqları iddiaçıya həvalə edilmiş Azərbaycan filmlərinin yayımının qadağan edilməsi barədə Qətnamə çıxarıb”.

Ziddiyyətli yanaşma səbəbindən filmlərin müəllifləri və digər hüquq sahiblərinin qanuni maddi həvəsləndirmədən məhrum qaldıqlarını qeyd edən K.İmanov Agentliyin hakimlərin qəbul etdiyi qərarlara heç bir vəchlə qarışmaq fikrində olmayaraq bir peşəkar sahəyə cavabdeh struktur kimi, qanunauyğun mövqedən çıxış edərək, fikirlərini ekspert rəyində və nümayəndəmizin iştirakı ilə təsdiq etdiyini, lakin bunların nəzərdən qaçırıldığını bildirib. O, bununla əlaqədar Rusiya təcrübəsindən analoji məsələ üzərində dayanaraq, Ali Məhkəmənin qərarı ilə retranslyasiya aparan kabel televiziyası təşkilatlarının xeyrinə verilən aşağı instansiyaların məhkəmələrinin qərarların ləğv edilməsi və Rusiya kollektiv idarəetmə təşkilatı olan “Rusiya Müəllifləri Cəmiyyəti”nin (RMC) xeyrinə verilməsini nümunə kimi göstərib.

Nəzərə çatdırıb ki, Ali məhkəmə bir neçə səbəbdən bu qərarları ləğv edir: “Birincisi, əsərin kabellə bildirişi (kabel, optik tel vasitəsilə kütləvi bildiriş) özü-özlüyündə əsərdən istifadədir. İkincisi, RMC və ilkin, retranslyasiyaya aid olmayan televiziya kanalı arasında lisenziya sazişi əsərlərin kabel televiziya verilişi vasitəsilə bildirişinə genişləndirilə və tətbiq edilə bilməz, həmçinin üçüncü tərəfə RMC repertuarından olan əsərlərin efirlə televiziya verilişinə hüququn verilməsini nəzərdə tutmur. Üçüncüsü, Bern Konvensiyasına əsasən, əgər müəllif-hüquq təşkilatı teleradio yayımı təşkilatına əsərinin efir vasitəsilə verilişinə icazə verirsə, bu, o demək deyil ki, bununla o, istənilən sonrakı istifadəyə, o cümlədən retranslyasiyaya icazə vermiş olur. Dördüncüsü, retranslyasiya təşkilatı həm “kabel şəbəkəsi operatoru”, həm də “yayımlayan təşkilat”dır və buna görə də birinci instansiya məhkəmələrinin onun yalnız “kabel şəbəkəsi operatoru” və ancaq öz proqramlarını buraxdıqda “yayımlayan” olduğu haqqında qərarı yanlışdır. Bu halda retranslyasiya təşkilatı nə RMC ilə, nə də bilavasitə müəlliflərlə saziş bağlamadığına görə yayımına icazə yoxdur və hüquqlar pozulmuş hesab edilir. Agentliyin ekspert rəyində göstərilən mövqe də buna uyğun idi”.

Agentlikdə aparılan təhlillər nəticəsində bir sıra məhkəmə prosesləri zamanı audiovizual əsərlərin qorunma müddəti və yaxud onların ictimai və ya dövlət varidatı dairəsinə daxil olub-olmaması ilə bağlı müəyyən suallar meydana çıxdığının müəyyən olunduğunu söyləyən K.İmanov burada əsərlərin qorunmasında Bern Konvensiyasının “retroaktiv prinsipi” işlədiyini bildirib: “SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi və SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin “Müəllif hüquqlarının əsasları haqqında” 1925-ci il 20 yanvar tarixli Qərarının 8-ci bəndinə əsasən, kinematoqrafiya (audiovizual) əsərlərinin qorunma müddəti 10 il müəyyən edilib və bu müddəa 1964-cü ilə qədər qüvvədə olub. Azərbaycan SSR-in 1964-cü il 11 sentyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq olunan Mülki Məcəllənin 484 və 437-ci maddələrində “kinofilm və televiziya filminə müəlliflik hüququnun bu filmləri çəkmiş müəssisəyə” məxsus olması, “hüquqi şəxslərin müəlliflik hüququnun isə müddətsiz” olduğu göstərilib. Azərbaycan SSR-in Mülki Məcəlləsinin 1965-ci ildə qüvvəyə mindiyini və 1925-ci il 20 yanvar tarixli Qərarı ilə qorunma müddətinin 10 il təşkil etdiyini nəzərə alaraq, ictimai varidat dairəsinə 1964-cü ildən 10 il geri, yəni 1955-ci ilə qədər istehsal olunan audiovizual əsərlər daxil olub.”

İdarə Heyətinin sədri bildirib ki, 1996-cı ildə Azərbaycan Respublikasının “Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında” Qanunu qəbul edilib və Qanunun 12-ci maddəsinə uyğun olaraq, audiovizual əsər şərikli əsərdir və quruluşçu rejissor, ssenari müəllifi, quruluşçu rəssam, quruluşçu operator və xüsusi olaraq əsər üçün yaradılmış musiqili əsərin (mətnli, yaxud mətnsiz) müəllifi (bəstəkar) əsərin bütövlükdə şərikli müəllifləri hesab edilir. Qanunun 26.2 maddəsinə əsasən, şərikli əsərə müəlliflik hüququ müəlliflərin bütün həyatı boyu və şərik müəlliflərin axırıncısının vəfatından sonra 70 il qüvvədə qalır. Qanunun 25-ci maddəsinə görə, “bu Qanunla müəyyən edilmiş qorunma müddətləri bu Qanunun qüvvəyə mindiyi tarixə qədər qorunma müddəti bitməmiş bütün əsərlərə şamil edilir” ki, burada Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 149-cu maddəsinin VII hissəsi, fiziki və hüquqi şəxslərin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması əsas götürülüb.

K.İmanov qeyd etdiklərinin nəticəsi olaraq bildirib ki, 1955-ci il də daxil olmaqla, istehsal olunan audiovizual əsərlər ictimai varidata daxildir, yəni sərbəst istifadə oluna bilər. 1956-cı ildən sonra istehsal edilən audiovizual əsərlərin qorunma müddətləri isə “Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında” Qanunun 26.2-ci maddəsində göstərilən normaya, yəni şərik müəlliflərin axırıncısının vəfatından sonra 70 il müddətinə görə müəyyən edilir. Odur ki, məhkəmə mübahisələrində iddiaçı qismində müəllif və yaxud onu təmsil edən kollektiv idarəetmə təşkilatı çıxış etdiyi halda bunlar nəzərə alınmalıdır. Eyni zamanda, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 7 may tarixli 211 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilən bir sıra filmlər ictimai varidatdan dövlət varidatı elan olunub. Bu filmlərdən istifadəyə görə müəllif qonorarı səviyyəsində xüsusi ödənişlər istifadəçilər tərəfindən Agentliyin xəzinə hesabına köçürülür. Agentlik isə öz növbəsində, həmin vəsaiti dövlət büdcəsinə çatdırır. Bu da o deməkdir ki, ictimai varidatda olan audiovizual əsərlərin təsdiq olunan bir qismi sərbəst istifadə edilə bilməz və istifadəçilər istifadəyə görə “mədəni renta” adlanan müvafiq ödənişləri dövlət xəzinəsinə ödəməlidirlər. Məhkəmə mübahisələrində bu məsələdə vahid mövqedən çıxış edilməsi məqsədə müvafiqdir.

K.İmanovun məruzədə toxunduğu ikinci misal əqli mülkiyyət sahəsindəki mübahisələrdə hakimlərin xüsusi biliklərə malik olması, bu biliklərin hakimlərin müstəqilliyinin zəmanəti olması məsələsi olub. Vurğulanıb ki, qanunvericilikdə hakim müstəqilliyi Konstitusiya prinsipi bir sıra zəmanət mexanizmləri, o cümlədən siyasi, sosial-iqtisadi və hüquqi zəmanətləri ilə səciyyələnir. Hüquqi zəmanətlər isə təşkilati-hüquqi və prosessual-hüquqi tədbirlərdən ibarətdir.

Agentliyin rəhbəri prosessual-hüquqi tədbirlər dedikdə, ilk növbədə, işdə olan sübutların hakim tərəfindən qiymətləndirilməsinin nəzərdə tutulduğunu, əslində hakimin sözügedən zəka fəaliyyəti prosessual normalar çərçivəsində sübutların müxtəlif xüsusiyyətlərinin müəyyən edilməsi, o cümlədən nisbilik, mümkünlük, həqiqilik, tamlıq və qarşılıqlı əlaqələndirməsi və s. olduğunu bildirib. Prosessual qaydalar isə bu qiymətləndirilmənin prinsiplərini müəyyən edərək, hakim sərbəstliyini (bağımsızlığını) və müstəqilliyini nəzərdə tutur. Təbiidir ki, prinsiplərin birincisi hakim rəyinə zahiri təsirin aradan götürülməsini, digəri isə hakimin şəxsi və peşəkar biliklərinə və həyat təcrübəsinə istinad edilməsidir. Deməli, hakimin sahəyə aid bilik zənginliyi onun müstəqilliyini təmin edən köklü amil və ölçü, meyar kimi qəbul edilə bilər.

K.İmanov dünya təcrübəsində bu istiqamətdə, ƏM hüquqlarının təminatının təşkilində üç əsas üsula diqqət yetirib: “Birincisi – ixtisaslaşmış məhkəmələrin yaradılmasıdır (Böyük Britaniya, Almaniya, Yaponiya, Rusiya və s.), digəri – məhkəmələrdə xüsusi hakim tərkiblərinin təsisatı (ABŞ, Avstriya, Belçika, Kanada, Fransa və s.) və nəhayət, ƏM üzrə kvazi məhkəmə orqanlarının (xüsusi tribunallar) formalaşdırılmasıdır (Avstraliya, Çin, Yeni Zellandiya və s.). Təcrübə göstərir ki, ixtisaslaşma nəzərə çarpan dərəcədə işlərin baxılmasını tezləşdirir və adətən, keyfiyyətli həll edilməsini təmin edir. Sirr deyil ki, ƏM obyektlərinin xüsusiyyətləri münaqişənin keyfiyyətli həlli üçün hakimlərdən yalnız hüquqi deyil, bir çox hallarda texniki, hətta təbii-elmi biliklərin olmasını tələb edir. Təsadüfi deyil ki, hakimlərdə xüsusi biliklərin olması ƏM sahəsində hüquq və fakt məsələlərinin sıx əlaqədə olması təbiətindən irəli gəlir. Odur ki, hazırda yaradılan kommersiya məhkəmələrində əqli mülkiyyət üzrə ixtisaslaşmış bölmələrin yaradılması mühüm və aktual məsələdir və bununla bağlı təkliflərimiz müvafiq instansiyaya təqdim edilib. Lakin hazırda bu cür məhkəmələrin olmadığı bir şəraitdə məhkəmə iclaslarında mütəxəssislərin iştirakına, ekspertizaların təyin edilməsinə və sorğuların göndərilməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir”.

Bildirilib ki, ABŞ təcrübəsinə görə, Federal dairənin Apellyasiya Məhkəməsi xüsusi olaraq ABŞ Patent və Əmtəə Nişanları İdarəsinin qərarlarına aid şikayətlərə baxır və hakimlər ali təhsilli hüquqşünas olmaqla yanaşı, texnika sahəsində müxtəlif biliklərə malik mütəxəssislərdir. Digər müsbət təcrübə Almaniyada əldə edilib. Burada Federal Patent Məhkəməsində ƏM ilə bağlı işlər iki növ qərar çıxardanlardan ibarətdir. Birincisi, yüksək hazırlıqlı hakim-hüquqşünaslardan və ikincisi, texniki, təbii-elmi və üstəlik, hüquqi biliklərə malik olan hakim-ekspertlərdən ibarət qrupun vəhdəti operativlik və peşəkarlıqla, digər xüsusi biliklərdən istifadə yollarını cəlb etmədən münaqişələrin həllinə şərait yaradır.

Kamran İmanovun digər misalı hakimlərin ixtisaslaşması və ekspertizanın aparılmasının zərurəti ilə bağlı idi: “İddiaçı tərəfindən 17 kompüter proqramına müstəsna hüquqların tanınması ilə bağlı iddia qaldırılıb. İddiaçı tərəfindən hazırlanan bu proqramlar hüquq sahibi olan və məhkəmə prosesində cavabdeh qismində çıxış edən Sifarişçinin bazis kompüter proqramı əsasında hazırlanıb və modifikasiya kimi qəbul edilməlidir. Bəllidir ki, əqli mülkiyyət qanunvericiliyi real dünyada mövcud olan və obyektiv formada əksini tapmış (fiksasiya edilmiş) orijinal olan əqli fəaliyyətin nəticəsinə intellektual hüquqları tənzimləyir. Orijinal, bir qayda olaraq, əşyadır və onun mülkiyyətçisi var. Məsələn, orijinal ədəbi əsərin mətni ilə kağız vərəqləri və yaxud kompüter proqramlarının ilkin kodları ilə kağız vərəqləri və s. Odur ki, iddiaçının 17 kompüter proqramına müstəsna hüquqlarının tanınması barədə iddia ilə bağlı məhkəməyə təqdim edilməli olan əsas sənəd – orijinaldır, yəni iddiaçı hüquqlarının tanınmasını xahiş etdiyi ilkin (bazis) proqram və iddiaçının yaratdığı 17 proqramın kodlarla daşıyıcılarıdır. İddiaçı göstərməlidir, məhkəmə isə müəyyənləşdirməlidir ki, mübahisə hansı əsərə (koda) münasibətdə gedir. Lakin bunların olmadığına baxmayaraq, məhkəmə 17 proqrama müstəsna hüquqları tanıdığı barədə qərar verir, lakin bu qərarda hansı hüquqlardan söhbət gedir, məlum deyil. Məhkəmənin bu növ qərarını mülkiyyətə hüquqların tanınması ilə əlaqələndirsək, belə alınır ki, “evə mülkiyyət hüququ tanınır”. Bəs hansı evə? Onun ünvanı haradadır? O, reallıqda mövcuddurmu? Məhkəmə müstəsna hüquqları yalnız iddiaçının iddia ərizəsində göstərdiyi proqramların adı üzərində tanımışdır. Məhkəmə tərəfindən əsərin adı və onun orijinalı ilə bağlılığı haqqında heç bir eyniləşdirmə (identifikasiya) həyata keçirilməmişdir. İddialara bu cür baxılması və məhkəmənin belə yanaşması hüquq tətbiqetmə təcrübəsində çaşqınlıq yaradır”.

Bu növ anlaşılmaz qərara aydınlıq gətirmək məqsədilə Agentliyin sədri EHM üçün proqramın özündə nəyi təsbit etdiyini, onların növlərinə aydınlıq gətirib.

Qeyd edilib ki, kompüter proqramını tərtib etmək üçün proqramlaşdırma dilində proqram kodu – ilkin kodlar yazılmalıdır. İlkin kodlu kağız vərəqləri – əsərin orijinalıdır. Mətn şəklində kod monitorun ekranında da əks oluna bilər. Lakin bu mətn heç bir proqram effektini yaratmayacaq, ilkin kod kompüter tərəfindən deyil, yalnız insanlar tərəfindən başa düşülməsi üçün açıqdır. Odur ki, ilkin kodu icra olunan fayla – obyekt koduna çevirmək lazımdır. Bunun üçün ilkin kod yaradıldığı proqramda kompilyasiya olunur və fayl alınır. Daha sonra bu fayl ötürülə, köçürülə və kompüterdə icra oluna bilər. İcra olunan fayl audiovizual effektlər və ya digər istifadəçiyə lazımlı hərəkətlər etməyə qadirdir. Buna obyekt kodu deyirlər. Obyekt kod yaradılarkən (icra olunan fayl) onu dəyişmək, dekompilyasiya etmək və geri ilkin koda çevirmək mümkün olmur. Şübhəsiz ki, nəzəriyyə və qeyri-qanuni təcrübədə bu mümkündür, lakin bu hakerlikdir. Adi təcrübədə isə bu mümkün deyil. Proqramların dəyişdirilməsindən danışarkən, yalnız ilkin kodun dəyişməsindən söhbət getməlidir. Proqramlar isə iki cür olur - adi, yəni işə salınan və lazımi funksiyaları yerinə yetirən fayl, platforma və əlavələr (tətbiqlər) formasında olanlar. Bu halda platforma – həmin platformada işləyən digər bir proqramı yaratmaq üçün özü də bir proqramdır. Misal üçün platforma olan “Excel”i nümunə kimi göstərmək olar. Biz platformanı işə salırıq və yeni səhifə yaradırıq, nəyi isə çap edirik və yaddaşda saxlaya bilirik. Bizim tərəfimizdən yaradılmış fayl elə tətbiq görünüşündə proqramdır. Tətbiqsiz platforma faydasızdır.

Diqqətə çatdırılıb ki, müəssisədə biznesin avtomatlaşdırılması üçün proqramlar barədə danışarkən, onlar əksər hallarda öz növbəsində, çox sayda tətbiqlər yaratmağa imkan verən platformaları olan proqramlardır. Məsələn, “1C” – platformasıdır, bu platforma üzərində tətbiq – “Əməkhaqqının hesablanması”dır. Əgər şəxsin gəlir vergisinin dərəcəsini dəyişdirmək lazımdırsa, istifadəçi özünün daxil etdiyi alqoritmlərdə dəyişikliklər edir. Bununla proqramlar dəyişdirilmir. Platforma və tətbiq formasında proqramlar əvvəlcədən bu cür hazırlanırlar ki, öncədən qurulmuş alətlər vasitəsilə istifadəçilər özünə necə lazımdırsa, tətbiqin məzmununu dəyişdirə bilsin (hesab alqoritmini dəyişir, sütunlar əlavə edir və s.).Tətbiqin dəyişməsi – proqramın özünün imkanlarının dəyişilməsi demək deyil. Proqramın dəyişdirilməsi o zaman mövcuddur ki, proqramda quraşdırılmış alətlərdən istifadə dayandırılır, ilkin kodla iş başlayır və burada dəyişikliklər aparılır.

K.İmanov bildirib ki, məhkəmə lisenziya müqaviləsinə əsasən, iddiaçı Əqli Mülkiyyət İdarəsində cavabdehin adına qeydiyyata alınmış 24 moduldan ibarət olan şərti adlandırılan “X” kompüter proqramına istifadə hüququ aldığını müəyyənləşdirmişdir. Daha sonra iddiaçı və cavabdeh EHM üçün bu proqramlara texniki dəstək məqsədilə bir neçə müqavilə bağlamışdılar. Qərar çıxararkən məhkəmə ona əsaslanmışdır ki, proqram təminatında dəyişikliklərin aparılması –modifikasiyadır (yenidən işlənmədir). Lakin, qeyd olunduğu kimi, əsərin yenidən işlənilməsi artıq mövcud olan əsər əsasında yeni əsərin (törəmə əsərin) yaradılmasını ehtiva edir. Nəzərə alınmalıdır ki, müəllif-hüquq qanunvericiliyinə əsasən, əsərin (proqramın) yenidən işlənilməsi (modifikasiyası) hüququ hüquq sahibinə məxsusdur. Yenidən işlənilmənin nəticəsi – özündə yeni yaradıcılıq nəticəsi və mənbə (orijinal) əsər əks etdirən yeni əsərdir. Məhkəmə qərarında göstərilmişdir ki, texniki dəstəklə bağlı müqavilələr birbaşa “X” proqramının modifikasiyası nəticəsində 17 proqramın yaradılmasını nəzərdə tutan müqavilələr idi.

Bununla da məhkəmə aşağıdakı məntiqi müəyyənləşdirmişdir: texniki dəstək müqavilələri EHM üçün proqramların dəyişdirilməsini nəzərdə tuturdu və proqramlarda istənilən dəyişikliklər isə modifikasiya və törəmə əsərin yaradılmasıdır. Lakin məhkəmə əhəmiyyətli halı nəzərə almamışdır: modifikasiya edilmiş (yenidən işlənilmiş) əsər tərkibinə ilkin (mənbə) əsərin daxil olduğu törəmə əsərdir. Əsərin yenidən işlənilməsi artıq mövcud olan əsər əsasında yeni (törəmə) əsərin yaradılmasını nəzərdə tutur və əsərin (proqramın) yenidən işlənilməsi (modifikasiyası) hüququ hüquq sahibinə mənsubdur. Bu səlahiyyət hüquq sahibi tərəfindən digər şəxsə müstəsna hüquqların verilməsi və ya lisenziya müqaviləsi üzrə ötürülə bilər. Müvafiq olaraq, iddiaçı sübut etməli idi ki, onun proqramların yenidən işlənilməsinə və modifikasiyasına hüquqları var.

Agentliyin rəhbəri göstərilən misallardan bu nəticələrə gəlib: “EHM üçün proqramın xüsusiyyəti belədir ki, proqramların dəyişdirilməsi məhz ilkin kodun dəyişməsidir, əgər proqramda quraşdırılmış alətlər vasitəsilə proqramın verdiyi nəticələr dəyişirsə, belə dəyişiklikləri proqramın özünün dəyişdirilməsi adlandırmaq olmaz. Qanuna əsasən yalnız əsərin yenidən işlənilməsinə hüququ olan şəxsin törəmə əsərə müstəsna hüquqları yarana bilər. Əsərin yenidən işlənilməsinə hüququ olmayan şəxs törəmə əsərə və ona daxil edilmiş ilkin (mənbə) əsərə müstəsna hüquqları yalnız ilkin əsərə hüquqların səlahiyyətli sərəncam əsasında əldə edə bilər. Mübahisələrin həlli zamanı mənbə və törəmə əsərlərin orijinallarının məhkəməyə təqdim edilməsi zəruridir və yenidən işlənilmə (modifikasiya) faktının olmasını müəyyən etmək üçün mənbə əsərin orijinalının və törəmə əsərin orijinalının müqayisəli analizinin aparılması mütləqdir. EHM-lər üçün proqramların modifikasiyası ilə bağlı işlərə baxarkən nəzərə alınmalıdır ki, proqramın iş funksiyalarında edilmiş dəyişikliklər heç də həmişə əsər kimi proqramların orijinalının dəyişdirilməsi ilə şərtləndirilmir”.

Kamran İmanov qarşıdakı digər konseptual məsələnin dövlət başçısının tapşırıqları çərçivəsində məhkəmə ekspertizalarının təyin edilməsi ilə bağlı olduğunu bildirib. Qeyd edib ki, ƏM üzrə münaqişələrdə çox vaxt əqli fəaliyyət nəticəsinin (ƏFN) məhkəmə ekspertizasının aparılması məqsədə müvafiqdir, hətta zəruridir. Çünki söhbət elm, ədəbiyyat və incəsənət əsərlərindən, yaxud dəqiq və təbiət elmlərinə aid yeniliklərdən gedir. Məhkəmə praktikasında qeyri-tipik ekspert məsələləri də mövcuddur. Bunların sırasında təsviri, həcmli, kombinasiyalı və s. əmtəə nişanlarının oxşarlıq səviyyəsinin müəyyən edilməsidir, yuxarıda sözü gedən proqram təminatının yenidən işlənməsidir (modifikasiya aparılmasıdır). Yaxud audiovizual, səhnə qrafik, xoreoqrafiya, memarlıq, geoloji və coğrafi (xəritələr) və digər bu növ əsərlərdən mənimsəmə faktlarının müəyyənləşdirilməsi. Bu ekspert işləri böyük kompetensiya və peşəkarlıq tələb edir.

Məruzəçi oxşarlığı qarışıq səviyyəsinə qədər mümkün olan 2 əmtəə nişanına aid ekspert rəyini misal göstərib. Nişanların qarışıq səviyyəsinə qədər oxşarlığı əsas hüquqi meyar olduğuna və nəticə kimi müstəsna hüququnun pozulması ilə bağlı qərarın formalaşdırılmasına görə yalnız məhkəmə səlahiyyətindədir. Deməli, ekspert öz rəyində oxşarlığın 3 meyarı – semantik, qrafik və fonetik təhlil əsasında diaqnostik məsələni həll etməlidir. Məhkəmə isə qarışıqlıq səviyyəsinə qədər oxşarlığa hüquqi qiymət verməlidir. Sözügedən 2 əmtəə nişanlarının qarışıq səviyyəsinə qədər oxşarlığı əslində istehlakçılar tərəfindən müəyyən edilməlidir. Əks halda məhkəmə qərarının elmi əsaslandırılması şübhə altına düşür. Beləliklə, məhkəmə ekspertizalarına ehtiyac olduğu halda, hazırlanan ekspert rəyinin xüsusiyyətlərini və dürüstlüyünü hakimlər müəyyən etməlidirlər və əmtəə nişanlarının qarışıq səviyyəsinə qədər oxşarlığa hüquqi qiyməti ekspertlər yox, hakimlər verməlidir. Bu isə ekspertizanın olmasına baxmayaraq, hakimlərin məsuliyyətini heç cür azaltmır.

Agentiyin rəhbəri məhkəmə praktikasında əqli mülkiyyət obyektlərinin təbiətindən irəli gələn, hakimlərin isə qərarların verilməsində vahid yanaşmanın və bu təcrübənin istifadəsinin tərəfdarı olduğu bir sıra incə məsələlərə də toxunub: “Bəllidir ki, müxtəlif növ əqli mülkiyyət obyektlərinin qorunması kəsişə bilər (məsələn, əmtəə nişanları, sənaye nümunələri və müəllif-hüquq obyektləri). Bu cür hüquqların toqquşması hazırda əksər ölkələrin qanunvericiliyində qəbul edilir. Hüquqların kəsişmə problemi özünü daha qabarıq – hüquqların pozulmasından söhbət getdiyi halda büruzə verir və ölkələrin əksəriyyətində hüquq sahiblərinin hüquqların kəsişməsindən ədalətsiz üstünlüklər əldə etməsi cəhdlərinə qarşı müxtəlif hüquqi mexanizmlər işlənilərək tətbiq edilir. Həqiqətən, hüquq sahibi mövqeyindən hüquqi rejimlərin üst-üstə gəlməsi əlverişlidir. Çünki ƏM obyektinin hüquq sahibinin üçüncü şəxslər tərəfindən qeyri-qanuni istifadəsi zamanı müdafiədə müxtəlif variantların olması üstünlük yaradır. Belə ki, bir müdafiə mexanizmi istənilən nəticəyə gətirmədiyi və ya müstəsna hüququn qorunması tükəndiyi halda digər hüquqi mexanizmə əl atmaq mümkün olur (müxtəlif ƏM obyektlərinə qorunma müddəti fərqlənir). Məsələn, əmtəə nişanının qorunma müddəti bitdikdən və sənaye nümunəsinə verilən patent 25 ili də ötdükdən sonra hüquq sahibi öz maraqlarını müəllif-hüquq mexanizmi vasitəsilə müdafiə etməyə cəhd edə bilər. Qorunmanın hüquqi rejimlərinin kəsişməsi bazarın ədalətli iştirakçıları üçün də problemlər yaratmaqdadır. Məsələn, subyektə məlumdur ki, dizayna verilən patentin qorunma müddəti bitmişdir. Lakin bu faktı istifadə etmək məqsədilə o, riskli, qeyri-müəyyən vəziyyətə düşmüş olur, çünki ona qarşı müəllif hüquqlarının pozulması ilə bağlı iddia qaldırıla bilər.

İnkişaf etmiş hüquq sistemlərində tarazlığı bərpa etmək və hüquq sahibinin ədalətsiz praktikasının qarşısını almaq məqsədilə bir sıra hüquqi mexanizmlər mövcuddur. Belə ki, ABŞ və Kanadada “utilitar funksionallıq” doktrinasına əsasən, faydalı məmulatlar, müəlliflik hüququ obyektlərinin mexaniki və ya utilitar aspektləri müəlliflik hüququ obyektləri sırasından çıxarılaraq, qanunvericilikdə müvafiq normalar vasitəsilə öz əksini tapmışdır. Məsələn, geyim predmetləri adətən müəllif-hüquq qanunvericiliyi ilə qorunmur. Dizayn yalnız fiziki və ya konseptual cəhətdən maddi obyektdən ayrıla biləcəyi halda müəllif-hüquq obyekti kimi qoruna bilər. Avropada (məsələn, Fransada) müəllif hüquqlarının keçidi (verilməsi) müvafiq dizayna olmayan hüquqlarsız (sənaye nümunəsi) qadağandır. Rusiya Federasiyasında yaranan vəziyyət Ali Məhkəmənin Plenumunun tövsiyələri əsasında tənzimlənir”.

Bu cür vəziyyətlərlə bağlı Azərbaycan qanunvericiliyində müvafiq normaların, məhkəmələrin qərarlarına da əsaslanan yuxarı məhkəmə orqanlarının tövsiyələrinin mövcud olmadığını vurğulayan K.İmanov bildirib ki, digər ölkələrin məhkəmə praktikasından məlumdur ki, yaranan şəraitdə məhkəmələrdə ümumiləşmiş müəyyən tövsiyələr işlənilir: əgər hüquq pozucusunun hərəkətləri sənaye nümunəsinin istifadəsi ilə bağlıdırsa, onun patent sahibi qorunmanı patent hüquqlarının müdafiəsi üsulları ilə həyata keçirə bilər. Hüquq pozuntusu sənaye nümunəsinin istifadəsi ilə bağlı deyilsə və pozucunun hərəkətləri əsərə müstəsna hüququn pozulmasına aiddirsə, o zaman qorunma müəllif-hüquq müdafiəsi çərçivəsində təşkil edilməlidir. Odur ki, məhkəmələr öz qərarlarında ƏM obyektinin pozucu tərəfindən istifadənin konkret üsullarının təhlilinə əsaslanmalıdır.

Vurğulanıb ki, bununla yanaşı, hüquqların prioriteti də nəzərə alınmalıdır. Məsələn, sənaye nümunələrinə olan hüquqlar müəllif-hüquq obyektinin hüquqlarını üstələyir və bununla obyektin istifadəsi sənaye nümunəsinə hüquqların pozulmasıdırsa, müəlliflik hüququnun pozulmasına aid tələblərə baxılmamalıdır və yalnız o zaman baxıla və müdafiə edilə bilər ki, cavabdehin sənaye nümunəsinə olan hüquqlarının pozulması mövcud deyil. Başqa sözlə, müəllif-hüquq rejiminə “qalıq kompetensiya”sı tətbiq edilir. Belə yanaşmanın izahatı onunla əsaslanır ki, sənaye nümunəsinin və əsərin (müəllif-hüquq obyektinin) istifadəsi üst-üstə düşdüyü halda birincinin funksiyaları ikincinin funksiyalarını üstələyir. Sənaye nümunəsi patent hüququnun obyekti olaraq, müəllif-hüquq obyektlərinin və fərdiləşmə vasitələrinin əlamətlərini özündə birləşdirir. Belə ki, sənaye nümunəsinin qorunmasına tələblər sırasına yaradıcı xarakter daşıyan “orijinallıq” tələbi də daxil olmaqla, məmulatın estetik xüsusiyyətlərini müəyyən edir və estetik funksiyasını təmin edir. Bu isə müəlliflik hüququnda obyektiv əks olunmuş əsərin qorunmasının yeganə olan meyarıdır, tələbidir və bu, sözü gedən estetik funksiyanı təmin edir. Lakin sənaye nümunəsinin digər funksiyası – fərdiləşmə funksiyası da mövcuddur. Beləliklə, sənaye nümunəsinin istifadəsi həm də müəllif-hüquq obyektinin istifadəsidir və hüquq pozucusu sənaye nümunəsinin estetik əlamətini pozduğu halda müəllif-hüquq obyektinin pozucusu kimi də çıxış edir. Bir sözlə, sənaye nümunəsinə hüququn müdafiəsinin təminatı avtomatik olaraq, əsərə, müəlliflik hüququ obyektinə müdafiənin təminatına gətirir. Bununla belə, söylənilən yanaşmanı əmtəə nişanına və müəllif-hüquq obyektinə hüquqların toqquşmasına gətirmək mümkün olmur. Aydındır ki, əmtəə nişanının istifadəsi ən azı obyektin surətçıxarılması olmadan mümkün deyil. Üstəlik, çox zaman kütləvi nümayiş, efir və kabellə bildiriş və digər istifadə formaları da nəzərdə tutulur. Məhkəmə praktikasının təhlili göstərir ki, bu növ hüquqların toqquşmasında kompensasiya bir neçə hüquq pozuntusuna görə qərarlaşdırılır. Bu yanaşmaya ümumiyyətlə bəraət qazandırmaq əsaslıdır. Məsələ ondadır ki, bir təsvir əmtəə nişanı və müəlliflik hüququ obyekti kimi çıxış etsə də hüquq məkanında obyektlərin müxtəlif funksiyaları onun ayrı-ayrı tərəflərini - müəlliflik hüququnda estetik funksiyanı, əmtəə nişanında isə fərdiləşməni təmsil edir. Beləliklə, heç bir hüquqi rejimin üstünlüyü, prioriteti müşahidə olunmur və hər iki obyektə müstəqil və tamdəyərli müdafiə təqdim edilməlidir.

Qeyd olunan tezislərin sonunda K.İmanov Agentliyin kvazi məhkəməsi – Apellyasiya Şurasında baxılmış iki qənnadı məhsul (əsasən konfetlər, peçenye, yoqurt, tortlar və s.) istehsal edən Azərbaycanın və xarici ölkənin (adlarını açıqlamırıq) firmaları arasında çoxsaylı əmtəə nişanları ilə bağlı mübahisəni misal gətirib. Mübahisənin hallarına əsasən, Azərbaycan və xarici firmaların arasında 2010-cu ildən distribüterlik müqaviləsi olmuşdur (Azərbaycan firması xarici firmanın Azərbaycanda distribüteti kimi çıxış etmişdir). Buna əsaslanaraq, xarici firma ona məxsus olan, lakin Azərbaycanda qeydə alınmamış nişanlara Azərbaycan firmasının oxşar nişanlarının Azərbaycanda qeydə alınmasının etibarsız hesab edilməsini iddia etmişdir. Bununla yanaşı, əmtəə nişanlarının oxşarlığı səbəbindən xarici firmanın müəlliflik hüququnun pozulması da iddia edilir. Apellyasiya Şurasının icraatında olan təxminən 20 işdən bir neçəsinə hazırda baxılmış, qalanları isə baxılmaqdadır. Verilən qərarla razılaşmayan tərəf məhkəmələrdə qərarların öz xeyrinə dəyişməsi məqsədilə iddialara münasibətdə məhkəmələrin qərarlarının müxtəlif yanaşması müşahidə olunur.

K.İmanov deyib: “Bəllidir ki, əmtəə nişanının qeydə alınmasından imtina edilməsinin müvafiq qanunun “mütləq əsasları” (5-ci maddə) və “digər əsasları” (6-cı maddə) mövcuddur. İmtina edilmənin “mütləq əsasları” qeydiyyata təqdim olunan obyektin “daxili dəyərini”, onun əmtəə nişanı kimi funksiyalarını və ilk növbədə, fərdiləşmə funksiyasını üçüncü şəxslərin hüquq obyektləri ilə müqayisə etmədən müəyyən edir. “Digər əsaslar” isə nisbi xarakter daşıyaraq, iddia olunan obyekt əmtəə nişanı kimi qeydə alındığı halda üçüncü şəxslərin digər obyektlərə (o cümlədən əmtəə nişanlarına) hüquqlarını poza biləcəyi faktı ilə bağlı olaraq, üçüncü şəxslərin digər obyektlərə hüquqları ilə müqayisəli şəkildə aparılır.

Hüquqi müəyyənlik prinsipi baxımından qeyd edilən işlərdə “Sənaye mülkiyyətinin mühafizəsi üzrə Paris Konvensiyası”nın 6 septies maddəsinin şərhi baxımından vahid yanaşmanın olması əhəmiyyətlidir. Belə ki, qeyd edilən maddənin tələbinə əsasən hüquq sahibinin icazəsi olmadan həmin nişanın nümayəndə (distribüter) tərəfindən öz adına qeydiyyatına yol verilmir, bir şərtlə ki, həmin nümayəndə (distribüter) öz hərəkətinə bəraət qazandıran sübutlar təqdim etməsin. “Əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 29-cu maddəsi və onunla əlaqəli olan “Sənaye mülkiyyətinin mühafizəsi üzrə Paris Konvensiyası”nın 6 septies maddəsinin tələbləri baxımından tərəflər arasında müqavilə münasibətlərinin mövcudluğu, mübahisələndirilən nişanın hüquq sahibinə məxsusluğu və nümayəndənin hərəkətlərinə bəraət qazandıran halların mövcudluğu müəyyən edilməlidir.Nümayəndənin hərəkətlərinə bəraət qazandıran hallar qismində həmin əmtəə nişanı altında malın idxal olunub-olunmaması iş üzrə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, həmin nişandan istifadə etməmə (söhbət mübahisələndirilən ərazidən gedir) hüquq sahibinin qeydiyyatda maraqlı olmaması qənaətinə gəlməsi üçün nümayəndəyə əsas verir. Qeyd edilən şərt Paris Konvensiyasına üzv ölkələrin Lissabon konfransı zamanı razılaşdırılmışdır. Həmin razılaşmaya əsasən, Konvensiyanın 6 septies maddəsinə həddən artıq sərt yanaşılmamalı, mübahisəli qeydiyyata dair ərizə verilməsi halları araşdırılmalıdır.

Bəzən qərarlarında məhkəmə idxal faktını aidiyyəti sübutlarla deyil, dolayı sübutlarla müəyyən etmişdir (məsələn, ancaq müqavilə və hesab-faktura). Bəzən isə məhkəmələr yanlış olaraq, ÜƏMT-da qeydiyyatın olması və digər ölkələrə şamil edilməsi faktını əmtəə nişanının Azərbaycanda da qüvvədə olması prezumpsiyası kimi qəbul etmişlər. Təəssüf ki, bu qərarlar Ali Məhkəmənin İnzibati-İqtisadi Kollegiyasının qərarlarıdır. Üstəlik, istinad edilir ki, əmtəə nişanı Armeniyada qeydə alınıb. Odur ki, qeyd edilən işlərə baxılması zamanı normanın tətbiqi və vahid təcrübə baxımından üzv ölkələrin Lissabon konfransı zamanı razılaşdırılmış mövqenin məhkəmələr tərəfindən nəzərə alınması və mübahisənin bundan irəli gələrək həlli, yəni nümayəndə tərəfindən ərizə verilən tarixədək hüquq sahibinin həmin əmtəə nişanından Azərbaycan Respublikasının ərazisində istifadə etməsinin araşdırılması zəruridir”.

Agentliyin rəhbəri müəlliflik hüququnun pozulması məsələsi üzərində də dayanıb. O bildirib ki, Azərbaycan qanunvericiliyində müvafiq qanunun 6 maddəsində qeyd olunduğu kimi, “müəlliflik hüququ sahibinin və ya onun varisinin razılığı olmadan Azərbaycan Respublikasında məşhur elm, ədəbiyyat, incəsənət əsərləri, onların personajları, onlardan sitatlar və ya onların fraqmentləri əmtəə nişanlarının qeydə alınmaqdan imtina edilməsinə “digər əsaslar” sırasında çıxış edir” burada “məşhur” sözünün “tanınan” mənasında istifadəsi məqsədə uyğundur.

Əksər hüquqşünasların fikrinə əsasən, müəlliflik hüququ qanunvericiliyi ilə qorunan obyektin əmtəə nişanı kimi qeydə alınması yalnız bu obyektin hüquq sahibinin icazəsi ilə həyata keçirilə bilər. Məlumdur ki, obyektiv əks olunmuş yaradıcılıq əməyi nəticəsində əqli fəaliyyət nəticəsi müəlliflik hüququ ilə qorunur. Yəni qorunma qanunun tələblərinə uyğun olaraq təsbit edilir və heç bir əlavə formalçılıq, o cümlədən dövlət orqanı tərəfindən aparılan qeydiyyatı tələb etmir. O zaman vacib bir məsələ ortaya çıxır: məhkəmələr əmtəə nişanında müəlliflik hüququ ilə qorunmanı hansı əsaslarla əldə etməlidirlər? Sirr deyildir ki, patent təşkilatları əmtəə nişanlarının ekspertizasını apararkən və qeydə alarkən, nadir hallarda müəlliflik hüququnun mövcudluğunu nəzərə alırlar (bunun izahı mövcuddur) və bu məsələ adətən apellyasiya orqanlarının və məhkəmələrin üzərinə düşür. Lakin biz nəzərə almalıyıq ki, Azərbaycanın müəllif-hüquq qanunvericiliyi MDB və bir sıra Avropa ölkələrinin qanunvericiliyindən fərqli olaraq, hüquq sahibinə könüllü əsaslarla Əqli Mülkiyyət Agentliyində əsərin qeydiyyatı imkanını yaradıb. Bu növ mübahisələr zamanı istər Apellyasiya şuraları, istərsə də məhkəmələr əsərin qeydiyyatı haqqında Şəhadətnamənin təqdim olunması tələbini irəli sürmək səlahiyyətindədirlər. Əsərin qeydiyyatı haqqında qorunma sənədi hüquqların tanınması (qorunması) və müdafiəsinin təmin edilməsi arasındakı körpüdür və məhkəmələrdə mübahisəli hallarda adətən müəlliflik hüququ prezumpsiyası kimi çıxış edir. Hüquqların verilməsi ilə bağlı müstəsna hüquqların keçməsi, lisenziya müqavilələri də Agentlikdə qeydə alınır. Sənədlər təqdim edilmədiyi halda məhkəmənin səlahiyyətləri çərçivəsində ekspertiza aparıb, müəlliflik hüquqlarına qorunmanın təsdiqi alınmalıdır.

K.İmanov məruzəsinin sonunda car il aprelin 30-da dövlət başçısının sədrliyi ilə keçirilən Nazirlər Kabinetinin yığıncağındakı sözlərini xatırladıb: “... Bildiyiniz kimi, bu yaxınlarda məhkəmə-hüquq sahəsində islahatlarla bağlı Fərman imzalanmışdır. Hesab edirəm ki, onun icrası bu sahədə də ciddi dönüşə səbəb olacaq. Yəni biz gərək hər bir sahədə irəli gedək. Yeniliklər, müsbət təcrübə, dünyada mövcud olan ən mütərəqqi yanaşma Azərbaycanda tətbiq edilməlidir...”

Agentliyin rəhbəri hakimlərimizin bilik və peşəkarlığına inamımı təsdiqləyərək, Prezident İlham Əliyevin tapşırığını birgə yerinə yetirmək işində müvəffəqiyyətlər arzulayıb.

Seminarda Haaqa Məhkəməsinin baş hakimi Edqer Brinkman patent məsələlərindən danışıb, patentin qüvvədə olma müddəti, qorunma sahəsi, əlavə qorunma barədə məlumat verib. O, patentin müxtəlif ixtiralar üçün verildiyini xatırladıb. Bildirib ki, patentin verilməsi ixtiralara dair bütün hüquqların hüquq sahibinə aid olmasını bildirir.

Məruzəçi patentlərin verilməsindən, müxtəlif sahələr üzrə patentləşmənin xüsusiyyətlərindən söz açıb. Bildirib ki, hər bir sahə üzrə, məsələn, mexanika, fizika, kimya, elektrotexnologiya üzrə müxtəlif ekspertizaların keçirilməsi tələb olunur. Bu mənada o, mobil telefonların istehsalına toxunaraq bildirib ki, bunun üçün müxtəlif sahələrə aid çoxsaylı ixtiralar patentləşdirilib. Farmakologiya sahəsi isə demək olar ki, bütövlükdə patent üzərində qurulub.

Əqli Mülkiyyət Ağentliyinin tabeliyində olan Patent və Əmtəə Nişanlarının Ekspertizası Mərkəzinin direktoru Xudayət Həsənli “Əmtəə nişanlarının qorunma şərtləri və qeydiyyatının qüvvədə olma müddəti” mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. X.Həsənli əmtəə nişanının qorunmasının şərtləri, əmtəə nişanlarının və coğrafi göstəricilərin qeydiyyatının qüvvədəolma müddəti, kollektiv əmtəə nişanın təkrar qeydiyyatı, əmtəə nişanının etibarsız sayılmasının şərtləri barədə ətraflı məlumat verib. O bildirib ki, əmtəə nişanı sahibkarın əmtəələrini və xidmətlərini digər sahibkarın əmtəə və xidmətlərindən fərqləndirən göstəricidir. Qeydiyyat üçün təqdim olunan əmtəə nişanı sözlərdən, şəxsi adlardan, hərflərdən, rəqəmlərdən, təsviri elementlərdən, əmtəələrin formasından və ya onların qablaşdırılmasından, yaxud rənglərin və yuxarıda göstərilənlərin hər hansı formada uzlaşmasından ibarət olmalıdır.

Məruzəçi geniş tanınmış əmtəə nişanını səciyyələndirən əlamətləri nəzərə çatdırıb, əmtəə nişanlarının və coğrafi göstəricilərin qeydiyyatının ləğvi şərtlərindən söz açıb.

Əqli Mülkiyyət Agentliyinin Hüquq, apellyasiya və daxili nəzarət şöbəsinin müdiri İqbal Əsgərov məruzəsində əqli mülkiyyət hüquqlarının pozuntularına qarşı hüquqi müdafiə vasitələrindən danışıb. O, əqli mülkiyyət sahəsini tənzimləyən Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunlarından bir sıra maddələrin mətnini diqqətə çatdırıb, onların mahiyyətini izah edib.

Tədbir çərçivəsində ÜƏMT-nin Hüquq İnstitutunun nümayəndəsi xanım Nahal Zebarcadinin moderatorluğu ilə dəyirmi masa keçirilib. Dəyirmi masada hakimlərin və mütəxəssislərin iştirakı ilə “Azərbaycanda əqli mülkiyyət hüquqlarının məhkənə-hüquq vasitələri ilə nizamlanmasının imkanları” mövzusunda müzakirələr aparılıb, suallar cavablandırılıb.